Tôn trọng con không chỉ là nói “con có quyền” hay “mình sẽ không la mắng” — mà là thái độ, hành động hàng ngày giúp con cảm thấy được lắng nghe, được công nhận, từ đó phát triển tự tin, trách nhiệm và khả năng chủ động. Khi cha mẹ học cách tôn trọng con, mối quan hệ gia đình sẽ sâu sắc hơn, con cái phát triển nhân cách tích cực và gắn kết cả đời. Bài viết này nêu rõ ý nghĩa của việc cha mẹ tôn trọng con và cách cụ thể để thể hiện điều đó trong đời sống hàng ngày.
1. Ý nghĩa của việc cha mẹ tôn trọng con
1.1 Góp phần xây dựng lòng tự trọng và tự tin của con
Khi cha mẹ tôn trọng con — tiếp nhận ý kiến của con, tin rằng con có suy nghĩ — con cảm thấy bản thân mình có giá trị. Điều này giúp con tăng lòng tự trọng (self-esteem) và tin rằng tiếng nói của mình đáng được nghe.
1.2 Nuôi dưỡng khả năng tự chủ và trách nhiệm
Một đứa trẻ luôn bị áp đặt theo ý cha mẹ sẽ quen “thụ động chấp hành”. Khi được tôn trọng — được trao quyền quyết định nhỏ trong lớp học, sinh hoạt hàng ngày — con học cách chịu trách nhiệm với lựa chọn của mình, phát triển năng lực tự chủ.
1.3 Thúc đẩy giao tiếp cởi mở, gắn kết gia đình
Nếu con cảm thấy bị cha mẹ hiểu và tôn trọng, con sẽ dễ mở lòng, chia sẻ, kể về mối quan tâm của mình. Điều này xây dựng kênh giao tiếp lành mạnh, giúp cha mẹ nắm được suy nghĩ con mà không phải dùng áp lực, mệnh lệnh.
1.4 Khuyến khích sự phát triển sáng tạo và tư duy phản biện
Khi cha mẹ tin tưởng khả năng con có thể đưa ra ý kiến, thử nghiệm, mắc sai lầm và học từ đó — con sẽ dám suy nghĩ khác biệt, dám đặt câu hỏi, và không sợ thất bại. Từ đó hình thành khả năng sáng tạo và tư duy phản biện.
1.5 Là cách giáo dục mềm nhưng sâu sắc hơn áp lực lệnh
Nhiều gia đình Việt Nam quen áp lực, mệnh lệnh, so sánh con cái. Nhưng trong dài hạn, đó dễ dẫn đến căng thẳng, tâm lý tiêu cực, rào cản giao tiếp. Nếu thay bằng tôn trọng — nghĩa là đặt con vào tâm thế đối thoại — thì giáo dục sẽ êm dịu hơn và bền vững hơn.
2. Gợi ý cách cha mẹ thể hiện sự tôn trọng con (với ví dụ cụ thể)
Dưới đây là các cách gợi ý mà cha mẹ có thể chủ động thực hành tôn trọng con trong ngay từng ngày:
2.1 Lắng nghe chủ động — không phán xét vội
Khi con chia sẻ, cha mẹ hãy dừng việc làm khác để nhìn vào mắt con, lắng nghe từ đầu đến cuối. Tránh ngắt lời, chê bai, la mắng ngay lập tức — thay vào đó hãy hỏi thêm: “Con cảm thấy sao khi …?”, “Con muốn mình làm gì để hỗ trợ?”. Hãy thể hiện rằng bố mẹ quan tâm đến cảm xúc và suy nghĩ của con trước khi đưa ra quan điểm.
2.2 Trao quyền quyết định (ở mức phù hợp)
Cho con quyền chọn trong những việc nhỏ: ví dụ chọn đồ mình mặc, chọn món ăn nhẹ, chọn hoạt động cuối tuần — trong giới hạn an toàn và phù hợp. Khi con lớn, cùng con bàn về việc chọn môn học, hướng đi tương lai, nhưng không áp đặt — mở cuộc đối thoại để tìm giải pháp hợp lý chung.
2.3 Thể hiện tôn trọng qua lời nói và ngôn ngữ
Dùng từ ngữ mang tính “vừa thân thiện vừa tôn trọng”: tránh nói “Con phải…”, “Mẹ bắt con…”, thay bằng “Con có thể thử…”, “Mẹ muốn nghe ý kiến của con…”. Khi phê bình, hãy phân biệt hành vi với con người: không nói “Con thật kém”, mà nói “Việc này làm chưa ổn, mẹ/cha thấy chúng ta có thể làm tốt hơn nếu …”.
2.4 Nhận lỗi khi cha mẹ sai
Nếu cha mẹ nóng nảy, mất bình tĩnh, la mắng — hãy xin lỗi con, giải thích lý do và cam kết cải thiện. Hành động này cho con thấy rằng người lớn cũng có sai sót và có thể thay đổi — đó là tôn trọng con bằng tính chân thành.
2.5 Đặt ra giới hạn rõ ràng nhưng linh hoạt
Tôn trọng không có nghĩa là cho phép con làm mọi thứ thoải mái. Một số quy tắc và giới hạn cần có — nhưng hãy giải thích lý do, có sự đồng thuận và linh hoạt nếu cần điều chỉnh. Ví dụ: quy định giờ ngủ, thời gian học và giải trí — nhưng nếu có việc đặc biệt, cha mẹ có thể thương thảo với con thay vì cưỡng ép
2.6 Khuyến khích và công nhận nỗ lực
Khi con làm tốt hoặc dù chưa tốt nhưng cố gắng, hãy khen đúng “cố gắng của con trong việc này…”, “Con đã kiên trì cho đến khi hoàn thiện…”. Công nhận sai lầm của con như một phần của quá trình học, không coi đó là thất bại đáng xấu hổ.
2.7 Tham gia vào thế giới của con
Học hỏi điều con thích (âm nhạc, trò chơi, sách, công nghệ), để có điểm chung giao tiếp. Khi con nhờ giúp — không áp đặt làm cho nhanh — mà cùng làm, hỗ trợ — cho con không cảm giác bị kiểm soát.
2.8 Giúp con giải quyết mâu thuẫn nội tại
Khi con bị áp lực học, bạn có thể nói: “Mình hiểu con đang lo lắng…” — giúp con đặt tên cảm xúc, cùng con tìm cách giải quyết mà không ép buộc. Khuyến khích con chia sẻ áp lực, sợ hãi, gánh nặng mà không bị phán xét.
3. Những điều lưu ý khi thực hành tôn trọng con
Tôn trọng không nên dùng làm cái cớ cho buông lỏng — cha mẹ vẫn cần định hướng, hỗ trợ và làm gương.
Không phải lúc nào con cũng đúng — nhưng cách phê bình, đưa ý kiến phản hồi nên nhẹ nhàng, hợp lý.
Hành động là quan trọng hơn lời nói — nếu bạn nói “Mẹ/O tôn trọng con” mà tiếp tục la mắng, ép con — con sẽ không tin.
Sự tôn trọng cần kiên trì theo thời gian, nhất là ở tuổi dậy thì, khi con có nhiều thay đổi tâm sinh lý.